สถานที่ : ร้านสุนทรีตุ๊กตา

ตุ๊กตา บ้านสิงห์ อ.โพธาราม จ.ราชบุรี  เป็นของที่ระลึกที่สร้างชื่อเสียงแก่จังหวัดราชบุรี  เพราะเป็นแหล่งผลิตตุ๊กตาที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย ได้รับมาตรฐาน มอก.  โดยเราจะสังเกตุได้ว่าถ้าพบร้านขายตุ๊กตาเปิดจำหน่ายหลายร้านละลานตาติดต่อ กันตามสองข้างทางถนนเพชรเกษม  ให้รู้ไว้ว่าคุณได้เข้ามาสู่ดินแดนแห่งเมืองตุ๊กตาบ้านสิงห์ อ.โพธาราม จ.ราชบุรี  ชวนให้แวะลงหาซื้อติดไม้ติดมือกันแบบเพลินๆ

ตุ๊กตา บ้านสิงห์ ได้รับการส่งเสริมและพัฒนาสู่แบบมาตรฐานอุตสาหกรรมของเล่น มอก. 685-2540 เข้าสู่ระบบขายในตลาดสากล  เพราะฉะนั้นเมื่อคุณซื้อตุ๊กตาผ้าที่นี่ รับรองได้ว่าจะได้รับตุ๊กตาที่มีคุณภาพมาตรฐานสากล ในแต่ละปีมีมูลค่าการส่ง ออกปีละกว่า 1,000 ล้านบาท มีการจ้างงานกว่า 2,000 คน  ผู้ผลิตประมาณ 70กว่าราย   และที่นี่เป็นแหล่งขายส่งตุ๊กตาผ้าที่ใหญ่ที่สุดและมีชื่อเสียงที่สุดใน ประเทศไทย ด้วยเหตุผลที่มีคุณภาพ ฝีมือประณีต มีรูปแบบของตุ๊กตาหลากหลายมากมาย และราคาไม่แพง

ตุ๊กตาที่วางจำหน่ายจำนวนมาก(ภาพ: ร้านสุนทรีตุ๊กตา)

แผนที่ย่านร้านขายตุ๊กตาผ้าบ้านสิงห์ อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

เกร็ดความรู้ : ที่มาของ ตุ๊กตาผ้าบ้านสิงห์

(ที่มา : www.paktho.ac.th)
นับย้อนไปเมื่อสักสิบกว่าปีก่อน   ผู้คนชาวตำบลบ้านสิงห์ในท้องที่อำเภอโพธารามของจังหวัดราชบุรี   ก็มีชีวิตความเป็นอยู่และอาชีพเฉกเช่นชาวนาชาวไร่หรือชาวสวนที่เป็นชาวชนบท ส่วนใหญ่ของประเทศไทย   ซึ่งส่วนมากมักมีวิถีชีวิตในรอบปีหมุนเวียนตายตัวอยู่กับท้องนาท้องไร่หรือ เทือกสวนตามแบบแผนชีวิตที่สืบทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษ   คงมีเพียงไม่กี่คนที่มีวิถีชีวิตและอาชีพที่แตกต่างออกไปจากเหล่าญาติวงศ์ ของตนเอง   อันในจำนวนผู้คนไม่กี่คนนี้ก็มี   แม่ขวัญ   ขุณณรงค์   และนายพิเชียร  –  นางแก้ว   เชฏฐะ   สองสามีภรรยาผู้ซึ่งถือกันได้ว่าเป็นผู้ให้กำเนิดแห่งหัตถอุตสาหกรรมตุ๊กตา ผ้าบ้านสิงห์ที่มีชื่อเสียงขจรไกลไปทั่วจนปัจจุบันรวมอยู่ด้วย   โดยแม่ขวัญซึ่งเป็นเจ้าของร้านแม่ขวัญ   (กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรกำแพงพัฒนา)   ในปัจจุบัน    แต่เดิมมีอาชีพหาบตุ๊กตาผ้าที่รับจากที่อื่นมาอีกทีขายตระเวนไปทั่ว   ซึ่งตุ๊กตาผ้าเหล่านี้มีทั้งตุ๊กตาผ้าพวกผ้าสำลีและผ้าพิมพ์ลายยัดนุ่นเป็น รูปสัตว์และหมอนหลากหลายรูปแบบ

ต่อ มาจึงได้ริเริ่มลองประดิษฐ์ตุ๊กตาผ้าขึ้นเองโดยนำมาตัดเย็บเป็นรูปสัตว์ ต่าง ๆ   แล้วเอาเศษฟองน้ำที่ทิ้งจากโรงงานในกรุงเทพฯและชานเมืองยัดใส่ไว้ข้างใน   ในขณะที่นายพิเชียรกับนางแก้วผู้เป็นภรรยา ผู้เป็นเจ้าของศูนย์หัตถกรรมท้อง ถิ่นพิเชียรแก้วในปัจจุบัน  เดิมก็เคยประกอบอาชีพมาหลายอย่างทั้งเลี้ยงสุกร  ทำขนม  จำหน่ายแก๊สและเครื่องใช้ไฟฟ้าและทำไร่  เพื่อเป็นอาชีพเสริมจากการรับราชการครูที่รายได้ไม่เพียงพอกับการใช้จ่ายใน ครอบครัวนัก   ก็ได้เริ่มทำตุ๊กตาผ้าขึ้นเองบ้าง   โดยได้แบบอย่างมาจากตุ๊กตาผ้ายัดนุ่นรูปสัตว์เช่นที่แม่ขวัญเคยหาบขาย   โดยไปหาซื้อผ้าขนสัตว์ที่ใช้สำหรับปูหน้ารถยนต์มาลองทำเป็นตุ๊กตารูปสัตว์   เมื่อมีการนำออกขายก็ปรากฏว่าตุ๊กตาผ้าทั้งของแม่ขวัญและของครอบครัวเชฏฐะ ขายดีมาก    ทำให้ต่อมาทั้งสองมีกำลังใจที่จะพัฒนาลักษณะและรูปแบบของตุ๊กตาผ้าให้หลาก หลายขึ้นไปจากเดิมมากมายหลายชนิด   จากเดิมที่เคยนำเอาตุ๊กตาต้นแบบมาแกะออกแล้วตัดตามรอยแบบเดิมเพื่อทำเป็นรูป สัตว์เพียงไม่กี่ชนิดและรูปแบบ   ก็กลายไปเป็นการสร้างสรรค์รูปแบบขึ้นเองโดยไม่ต้องลอกเลียนแบบจากตุ๊กตาผ้า อื่น และจากผ้าที่แต่เดิมเป็นเพียงผ้าสำลีหรือผ้าพิมพ์ลายก็กลายเป็นผ้าร่ม ผ้าโท เร ผ้าขนสัตว์ และผ้าอื่นๆ รวมทั้งจากนุ่นที่ยัดไส้ไว้ข้างในก็กลายเป็นวัสดุจำพวกใยสังเคราะห์(โพลีเอส เตอร์)ไปในที่สุด
ตลอดจนจากเดิมที่มีรูปแบบของตุ๊กตาที่เป็นรูปสัตว์และหมอนเพียงไม่กี่รูปแบบ ก็กลายเป็นตุ๊กตาที่มีรูปแบบหลากหลายไม่ว่าจะเป็นรูปสัตว์และหมอนรูปแบบ เดิม   รูปตัวการ์ตูนยอดนิยมจากโทรทัศน์   ที่นอน   และของใช้ประดับประเภทกระจุกกระจิกที่มีมากมายหลายรูปแบบและมีสีสันทัน สมัย   รวมไปถึงการจำหน่ายที่กว้างไกลไปจากเดิมที่เคยจำหน่ายเฉพาะในท้องถิ่นเท่า นั้น    ก็กลายเป็นมีการส่งไปจำหน่ายทั้งภูมิภาคอื่นของประเทศไทยและจำหน่ายยังต่าง ประเทศด้วย   ทั้งนี้   ในปัจจุบันร้านตุ๊กตาผ้าทั้งสองร้านนอกจากจะเป็นศูนย์ผลิตและจำหน่ายเอง แล้ว   ยังได้เป็นศูนย์จำหน่ายวัสดุอุปกรณ์ในการทำตุ๊กตาให้ชาวบ้านตำบลบ้านสิงห์นำ ไปทำเองที่บ้าน เพื่อนำมาส่งขายที่ร้านหรือเปิดร้านขายเอง   ส่งผลทำให้ทุกวันนี้มีร้านจำหน่ายตุ๊กตาผ้าบ้านสิงห์อยู่ริมสองฟากฝั่งถนน เพชรเกษมจนแลดูละลานตาไปหมดเมื่อเดินทางผ่านไปมาบริเวณนั้น   และที่สำคัญตุ๊กตาผ้าเหล่านี้สามารถนำรายได้เข้าสู่ตัวจังหวัดราชบุรีกว่า  ๕๐๐ ล้านบาทในแต่ละปี   จึงนับเป็นศิลปหัตถกรรมที่สมควรได้รับการสนับสนุนส่งเสริมและอนุรักษ์ให้คง อยู่คู่เมืองราชบุรีอีกประเภทหนึ่ง

ผู้ผลิต จำหน่าย ตุ๊กตาผ้า ปลีก-ส่ง ใน อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

• ร้านสุนทรี (สุนทรีแลนด์แดนตุ๊กตา) 
  โทร. 082-024-2888,082-0217888
  Website : www.suntreetoy.com
• อุษาตุ๊กตา
  โทร. 089 919 2623
  Website :   www.usatukta.com
• ร้านโอปอ กลุ่มหัตถกรรมตุ๊กตาราชบุรี
  โทร. 032-744234 , 032-357073  แฟกซ์ 032-357074
  Website : www.oportoy.com
• ร้านตุ๊กตานกนุ้ย
  โทร. 0891581628
  Website : www.noknuidoll.com